Veel efficiënter, nooit moe, nooit ziek en geen last van gevoelens. Voor een nog snellere en vooral maakbare wereld. Bram Ellens, beeldend kunstenaar, ziet de opkomst van de robot als ‘te gek en spannend’. Gemaakt door intelligente mensen ontwikkelt de robot zich razendsnel. Maar blijft de robot controleerbaar? Wordt de robot zo slim dat wij als mens alle controle missen. De robot regeert.

De arena voor deze robotstrijd is Doornburgh in Maarssen. Deze buitenplaats gericht op kunst en wetenschap is momenteel de gevangenis voor een aantal robots die niet meer in vrijheid mogen terugkeren. The Mad King is zo’n robot. Achter een zwaar hek, vastgeketend aan meerdere kettingen zit deze robot zijn dagen uit. Dichtbij komen of een hand door het hek steken valt niet aan te raden. The Mad King is een robot ooit gemaakt voor de autofabrieken in Detroit maar heeft daar zichzelf steeds meer aangeleerd waardoor het besturen van deze robot niet meer lukt. Gevuld met frustraties en emoties reageert de robot zich af op elk mens in zijn omgeving.

‘Dit is nou precies wat wij mensen doen, dat wat ons mens maakt projecteren op apparaten’, zegt Hans Schnitzler, filosoof en auteur van meerdere boeken op het gebied van de digitalisering van ons alledaagse leven. Samen met Jochem de Groot sprekers tijdens de Artist Talk georganiseerd door Doornburgh om met elkaar te reflecteren op thema’s in de tentoonstelling te zien. Deze zaterdag staat de robot centraal. Kernvraag is of wij, de mens, robots samenstellen die zichzelf steeds meer kunnen gaan aanleren. Dit door steeds meer informatie te verzamelen en deze data om te zetten naar kennis. Met gevolg een robot in je tuin waarover geen regie meer mogelijk is. Hoe realistisch is die dreiging? Jochem de Groot, lid van de adviesraad Internationale vraagstukken, houdt zich bezig met het adviseren van beleidsmakers hoe kunstmatige intelligentie zoals robot technieken hanteerbaar blijft. Zijn visie is dat wij teveel bezig zijn met de robots uit de science fiction films waarin hele straten vol staan met kwaadwillende robots. Het lijkt ook wel zo of alle instrumenten in en rond ons huis steeds slimmer worden. ‘Maar uw wasmachine wordt wel de slimme wasmachine genoemd maar heeft gewoon een paar mogelijkheden door de mens geprogrammeerd, daar is niets echt slim aan’, aldus de Groot.

Robots blijven producten van intelligente en technologisch geschoolde mensen. Deze techneuten hebben alleen een hele grote passie apparaten te maken die foutloos zijn. Die geen bug meer bezitten. Daar zit, geeft Hans Schnitzler aan, meteen het verschil. ‘Wij worden geboren en gaan ons vormen door ervaringen, verdriet en hopelijk genoeg vreugde. Een robot wordt gemaakt en beheerst op een heel smal gebied een handeling’. Maar wat als die robots gaan samenvoegen, de parende robot? Jochem de Groot bekijkt die mogelijkheid vanuit het belang bij landen, bedrijven of machtige personen en geeft aan: ‘met welk doel, wat is het belang van een land of organisatie om een robot zichzelf te laten vermenigvuldigen? De robot wordt daarmee niet inhoudelijk beter, er komen dan bijvoorbeeld meer robots die ook allemaal paperclips kunnen maken, en dan hooguit ons overspoelen met paperclips….’. Hans Schnitzler gaat in op het filosofische vraagstuk over wat de robots over 400 jaar kunnen. Hij denkt wel dat de mens over 400 jaar terugkijkt naar ons uit 2021 als mensheid in een primitief technologisch tijdvak. ‘Wij aanvaarden nu Teams en Zoom maar zien deze mogelijkheden apart van ons, analoge, bestaan. Over 400 jaar is er geen apart iets meer tussen digitaal en analoog, dan is alles met elkaar verweven’, aldus Hans Schnitzler.

Het gevaar van ‘robotisering’ zit in de mens zelf. Beeldend kunstenaar en samensteller van de tentoonstelling 'Robots in Captivity'  Bram Ellens maakt zich zorg over de efficiëntie waarmee alles maar moet tegenwoordig. ‘we kijken op internet, bestellen ons product. Een dag later gaat je bel en staat een afstandelijk persoon voor je deur die met grote snelheid jouw product levert op weg naar de volgende. Niets menselijks meer aan’. Hans Schnitzler haakt daar op in door de bezoekers van Artist Talk te wijzen op ons gedrag. Hij geeft aan: ‘netjes volgen wij onze app om dagelijks je tienduizend stappen te maken of kiezen een levenspartner door de selectie van onze relatiekeuze app, zover zijn wij al’. Jochem de Groot benadrukt dan ook dat als er al angst is voor een robot die het voor ons allemaal gaat bepalen het goed is om na te denken over jouw eigen digitale gedrag. Door niet in allerlei online groepen te verkeren, niet altijd maar je mobiel te raadplegen maar leg deze nou eens een avond gewoon weg.

Hans Schnitzler geeft de zaal mee: ‘blijf een mens met emotie. Een mens met veel wanhoop, ja ik gun u wanhoop want alleen dan blijf je regie houden. Ga verstandig om met alle technologie en wees niet een blinde volger van de als mens zijnde sociaal arme Mark Zuckerberg (facebook)  want dat soort lieden regeren ons. Het maakt ons volgzame robots, en geven ons gerichte informatie zonder ruimte tot nadenken’. Het grootste sociale netwerk in de wereld is in handen van één persoon, een programmeur, die ons daarin kan besturen aldus Schnitzler. En maakt dan de vergelijk: ‘het is als of wij de brandveiligheid van de hele wereld in handen geven aan één persoon, een pyromaan’.

De bezoekers zijn het er over eens dat wij geen maakbare wereld willen waarbinnen de robot ons als mens gaat sturen. Minder efficiënt, minder gedreven en meer aandacht voor elkaar is eerder de wens. Voorlopig dus geen robot in mijn achtertuin.

Artis Talk 30 oktober 2021 ‘Robots in Captivity’. Buitenplaats Doornburgh, Maarssen

Zelf een Artist Talk bijwonen of de gevangen robots bezoeken? Kijk op www.buitenplaatsdoornburgh.nl

objecten in de fotos zijn gemaakt door Bram Ellens