Op 24 maart opende Buitenplaats Doornburgh haar deuren voor de tentoonstelling EXODUS, een gezamenlijk project met het Bijbels Museum. Kunstenaars, waaronder Gurt Swanenberg, krijgen de kans om hun interpretatie van het geloof te laten zien door middel van hedendaagse kunst en urgente verhalen. Student journalistiek Utrecht, Julia Koster, ging kijken.

Al jarenlang richt beeldend kunstenaar Gurt Swanenberg een kritische blik op massacultuur, consumptie en vergankelijkheid. Hij gebruikt herkenbare elementen uit de voedselindustrie en schildert deze op ongebruikelijke materialen zoals botten en schedels. Door zijn werk worden we geconfronteerd met onze eigen levensstijl en de invloed die de mens op zijn omgeving heeft. In de EXODUS tentoonstelling exposeert Swanenberg het werk "Civilization", waarin consumentisme een religie is geworden.

Mijn interpretatie van EXODUS gaat over de migratie van rijken over de planeet. Ze eisen het leefbare gebied op en putten het uit, om vervolgens een woestijn achter te laten voor de armen, als waren zij een sprinkhanenplaag,’ vertelt Swanenberg. Hij focust zich specifiek op consumentisme en de absurde kant hiervan. Voedsel speelt een centrale rol in zijn werk, omdat het volgens hem kenmerkend is voor hoe mensen de natuur uitputten. ‘Hoewel het werk niet specifiek gericht is op McDonald's, gaat het meer om de herkenbaarheid van het merk en de boodschap die hierachter ligt,’ verklaart Swanenberg. Hierbij verwijst hij naar het opvallende rood en geel, en het verleidelijke "M"-symbool dat je alom tegenkomt.

‘Mijn werk Civilization gaat over de vernietiging van onze planeet door massaconsumptie. Het belicht de relatie tussen mens en dier en het feit dat we eigenlijk met te veel zijn en een levensstandaard willen die te hoog ligt. Dit lijkt uiteindelijk tot een ondergang te leiden,’ legt Swanenberg uit. Swanenberg beschrijft dat zijn werk niet alleen melancholisch van aard is, maar ook een humoristische kant heeft en op meerdere manieren geïnterpreteerd kan worden.

In Civilization maakt Swanenberg gebruik van menselijke botten, zoals vingerkootjes en een schedel, als vanitas-symbool en boodschap om te genieten van het leven, aangezien het zo voorbij kan zijn. Het vanitas-symbool is een veelgebruikt motief in de Nederlandse kunstgeschiedenis en was vooral populair in de 16e en 17e eeuw. Het symboliseert de vergankelijkheid van het leven en de kortstondigheid van menselijke bezittingen en prestaties. (Souffleur, wat is de betekenis van “Vanitas”? | M Leuven, z.d.) Door het gebruik van echte menselijke overblijfselen overlappen de voorstelling en de vormgeving in het werk van Swanenberg. ‘Waar sommigen mijn werk interessant vinden, heerst er bij anderen onbegrip en afschuw.’

Als fijnschilder streeft hij naar een levensechte weergave met behulp van olieverf. ‘Ik hou van realisme, maar mijn werk heeft ook vaak een absurdistisch, surrealistisch karakter’. Zijn werkwijze resulteert in schilderijen op paneel, maar dus ook in beschilderde ruimtelijke objecten. Swanenberg vindt het belangrijk dat zijn werk mensen raakt en inspireert, ook al mag de boodschap soms minder prettig zijn.

De kunstenaar probeert met zijn werk het bewustzijn te vergroten over de veranderende cultuur en de toenemende Amerikanisering van onze samenleving. ‘Als vader van twee kinderen vind ik het belangrijk om te kijken naar wat ik achterlaat voor toekomstige generaties,’ aldus Swanenberg. Hij beschouwt dit als een fascinerend fenomeen en combineert het met andere thema's, zoals de eerder benoemde middeleeuwse vanitas. ‘Als kunstenaar vind ik het belangrijk om een statement te maken in de tijd waarin ik leef en werk,’ vertelt hij. Door middel van zijn kunst hoopt hij dit doel te kunnen bereiken.

Swanenberg beschouwt zijn werk als Wunderkammer, maar hij kan helaas niet alle kunstwerken zelf behouden. ‘Ik moet toch mijn brood verdienen,’ stelt hij. ‘Daarom bevinden mijn werken zich bij verzamelaars en klanten over de hele wereld.’ Hoewel zijn werken verspreid zijn, hoopt hij ooit een collectie van zijn werk bij elkaar te zien. ‘Dat is iets waar elke kunstenaar van droomt.’ Civilization in de EXODUS tentoonstelling, waarbij zes van zijn werken samenkomen, is een goed begin.